Bilinmeyen Gerçeklik

Bilinmeyen Gerçeklik

Dünya üzerinde pek çok insan, her gün ne kadar yiyeceği çöpe attığının farkında değil. 

Oysa, yiyecekleri israf etmek sadece etik bir problem ya da ekonomik bir meseleye işaret etmiyor; aynı zamanda çevreyi, sınırlı doğal kaynakları da tüketiyor. İsraf ettiğimiz her gıda onu üretmek için harcanan emeği, suyu, toprağı, taşımak ve işlemek için kullanılan kaynakları da israf etmemiz anlamına geliyor. 

İsraf Edilen Gıda Nedir?

İsraf edilen yiyecekler, “gıda kaybı” ve “gıda atığı” başlığı altında ikiye ayrılıyor. Gıdaların miktarında veya besin değerinde üretim, hasat, işleme ve dağıtma aşamalarında bir düşüş yaşanmasına “gıda kaybı” adı veriliyor. Gıda kaybı, herhangi bir aşamada yenmeyen ancak yenilebilir durumda olanları içeriyor. Tarlada kalan ekinler, nakliye sırasında bozulan gıdalar bu statüde yer alıyor. 

“Gıda atığı” kavramı ise insan tüketimi için üretilmiş; tüketilmesinde sağlık açısından herhangi bir problem olmayan ancak rengi, şekli ya da fazla üretim yüzünden tüketilmemiş, tabakta bırakılmış, çöpe atılmış tüm gıda ürünlerini kapsıyor. Gıda atıkları literatürde ikiye ayrılıyor; önlenebilir olanlar ve önlenemez gıda atıkları... Önlenebilir gıda atıkları çöpe atılmadan önce yenilebilir (tüketilebilir) durumda olan gıdalar iken, zorunlu (önlemez/engellenemez) gıda atığı ise normal koşullarda tüketilmesi uygun olmayan, kahve telvesi, yumurta kabuğu gibi gıda atıklarını kapsıyor.

Dünya, Gıdasını Çöpe Atıyor!

• 2021 Birleşmiş Milletler Gıda İsrafı Raporu’na göre dünya genelinde her yıl toplam 931 milyon ton gıda israf ediliyor.

• Türkiye’de her yıl kişi başına 93 kilogram yiyecek çöpe atılıyor.

• Türkiye İsrafı Önleme Vakfı'nın 2020 yılı raporuna göre ise Türkiye'nin yıllık gıda israfı ortalama 4 milyar Euro'ya denk geliyor.

Yalnızca, israf edilen gıda miktarının %25’ini azaltmak bile dünyadaki 870 milyon aç insanı doyurmaya yetiyor. 

Bireysel Olarak Ne Yapabiliriz?

• Yalnızca ihtiyacımız olanı satın alabiliriz. Haftalık yemek planları yapmak ve bir alışveriş listesi hazırlamak bize yardımcı olabilir.

• Buzdolabımızın düzenini değiştirebiliriz. Eski ürünleri buzdolabımızın ön kısmına, yeni aldıklarımızı ise arka plana koyabiliriz. Böylece tüketim ömrü azalan ürünü kolaylıkla görebiliriz.

• Yaptığımız yemekleri bitiremezsek, daha sonra kullanmak üzere dondurabilir ya da uygun saklama koşullarıyla ertesi gün de yiyebiliriz.

• Yerel ürünler satın alarak gıdanın karbon ayak izini azaltabiliriz.

• Gıda israfını azaltmak aynı zamanda onu üretmek için kullanılan su kaynaklarını da korumak anlamına geliyor. Suyumuzu koruyarak gıda israfının önlenmesine destek olabiliriz.

• Atıklarımızı ayrıştırmaya özen gösterebiliriz. Pil, ilaç, kartuş gibi maddeler toprağımıza ve su kaynağımıza sızarak gıdamızı üreten doğal kaynaklara zarar verebilir.

• Gereğinden fazla yaptığımız ya da satın aldığımız gıdaları ihtiyacı olanlarla paylaşabiliriz. 

Yapabileceklerimiz Yalnızca Bu Kadar Değil!  

Kompostlama yöntemi ile çöp olarak nitelendirdiğimiz atıklarımızı doğaya geri kazandırabiliriz. Kompost, her türlü organik atığın bir araya getirilerek, çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübreleme yöntemi olmakla beraber, toprağı güçlendirmek için kullanılabilecek besinler açısından zengin, ayrıştırılmış organik madde anlamına geliyor.

Karbon ayak izini azaltmak, dünyaya iyi bakmak için organik atıklardan kompost gübresi üreterek tarım yapan Kale Grubu Başkanı ve CEO’su Zeynep Bodur Okyay:

“Dünya her geçen gün yeni sorunlarla karşılaşırken, bizler yalnızca seyirci olamayız. Hepimiz elimizi taşın altına koymalı, gıdamıza ve toprağımıza iyi bakmalıyız. Ben de bireysel bir adım attım ve yaşam alanımda ortaya çıkan organik atıkları kompostlayarak tarıma başladım. Gıda ve diğer organik atıkların kompost haline dönüştürülmesinin, toprak sağlığının iyileştirilmesi, sera gazı emisyonlarının azaltılması, besin maddelerinin geri dönüştürülmesi ve kuraklıkların etkisinin hafifletilmesi dahil olmak üzere pek çok çevresel faydası var. 

Doğal Kaynakları Savunma Konseyi (NRDC) Raporlarına göre toprağın organik maddesindeki her yüzde 1'lik artış, toprağın dönüm başına 20.000 galon daha fazla su tutmasını sağlıyor. Yani bu demek oluyor ki biz kompost yaparken organik atıklarımızı değerlendirmekle kalmıyor; su sorununa da bir çözüm üretiyoruz.” 

Kompost üzerine merak ettiklerimizi, yaşam alanlarımızdaki organik atıklar ile nasıl kompostalama yapabileceğimizi öğrenmek için Kale Grubu Başkanı ve CEO’su Zeynep Bodur Okyay’ın bu konuda danışmanlığını yapan Ayça Gür’e sorduk.

• Organik atıkları kompostlamak ne demek?

Günlük yediğimiz meyve ve sebze gibi organik atıklar, bahçedeki ağaçların ve çalıların budama atıkları ekonomik ve ekolojik olarak önemli sorunların oluşmasına, çevre ve hava kirliliğine neden olur. Bu gibi atıkların komposta dönüştürülerek çevre, hava kirliliğinin önüne geçilebilir ve toprak için çok faydalı olan kompost gübresi üretilebilir. Evimizde yemek yaparken kullandığımız sebze ve meyve kabuklarını kompost için biriktirebiliriz. Kompost ile evimizdeki çiçeğimiz de dahil olmak üzere bahçemizde yetiştirdiğimiz sebze ve meyveler için mineral bakımından zengin gübreler üretebiliriz.

• Kompostlama neden önemli?

Kompostlama, organik maddelerin aerobik veya anaerobik koşullarda mikroorganizmalar ile gübre haline gelen doğal bir işlem. Kompostlama ile organik atıklardan oluşan çöp yığılmasının önüne geçebilir, toprağın besin kaynağını zenginleştirebilir, sürdürülebilirliği destekleyebilir, topraktaki canlıların hareket etmesini sağlayabilir ve iklim değişikliği ile mücadele edebiliriz.

• Kompost yapılabilecek organik atıklar neler?

Sebze ve meyve atıkları, kahve ve çay telvesi, yumurta kabuğu, küflenmemiş ve yağlı olmayan mutfak atıkları, çürüyen, solan bitkiler, ağaç dalları, çim atıkları hatta kuruyemiş atıklarıyla dahi kompost yapabiliriz.

• Kompost yapılabilmesi için bahçe olması şart mı?

Kompost yapmak için bahçe olması şart değil. Evimizde, her yerde ve her koşulda yapabiliriz. Kompost yapımında soğuk, sıcak, solucan ve bokaşi yöntemlerini kullanarak yaşadığımız ortama göre en uygun yöntem hangisi ise onu kullanabiliriz.

• Bitmiş kompostlar nasıl kullanılabilir?

Kompost yapım türlerine göre, hazırlanma süresi farklılık gösterir. Bazı yöntemlerde 15 günde hazır olabiliyorken bazı kompost türlerinde ise 1 yıl beklemek gerekiyor. Hazırladığımız kompostu yetiştirmek istediğimiz herhangi bir ürün veya bitkide toprak ile karıştırarak kullanabiliriz.

Dünyamıza iyi bakmak için hiçbir zaman geç değil!

Yeter ki gezegenimizin sorunlarını fark edelim ve harekete geçelim.